Bezpieczeństwo żywnościowe na poziomie kraju powinno być rozpatrywane w kontekście trzech podstawowych czynników: zapewnienia możliwości produkcji żywności, możliwości pozyskania żywności przez społeczeństwo, zapewnienie opłacalności produkcji dla rolników.
W pojęciu bezpieczeństwa żywnościowego dotychczas najbardziej znaczący był problem nieurodzaju spowodowany warunkami pogodowymi, natomiast we współczesnych warunkach globalnego handlu i dystrybucji żywności głównym źródłem zagrożeń w dostawach żywności są ceny na rynkach międzynarodowych oraz problemy handlu międzynarodowego (Ericken 2008). Należy przyjąć, że w obecnych uwarunkowaniach handlu destabilizacja produkcji rolnej w innych rejonach na geograficznych wywoła większe skutki dla bezpieczeństwa żywnościowego kraju niż to obserwowano dotychczas. Produkcja biomasy stwarza kolejne zagrożenie.
Przeznaczenie części zasobów glebowych na potrzeby produkcji biomasy to ograniczenie potencjału produkcji żywności co może skutkować wzrostem cen żywności. Podkreśla się, że do 2050 roku oczekuje się od rolnictwa dalszego wzrostu produktywności, w celu zabezpieczenia potrzeb żywnościowych dla prognozowanej liczby 9 mld ludności na Świecie. Wzrost produktywności w rolnictwie miałby osiągnąć poziom w zakresie od 70 do 100% obecnej produkcji, co wymaga znaczących zmian w technologiach produkcji oraz strukturze upraw (Godfray i inni 2010). Wymagania w stosunku do funkcji rolnictwa oraz wzrostu efektywności mają być wprowadzane bez szkód dla środowiska, co staje się decydującym elementem ograniczającym wzrost produktywności rolnictwa. Bardzo istotnym nowym wymogiem wobec rolnictwa jest ograniczanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Wymienione uwarunkowania stawiają duże wyzwania dla całego sektora rolnictwa, którego efektywność najbardziej spośród działów gospodarki uzależniona jest od warunków klimatycznych.
Tabela 1. Prognozowana zmiana plonu pszenicy (%) i powierzchni GO i UZ (%) w EU. Symbolami oznaczono różne scenariusze zmiany klimatu. Plon aktualny to wartość 100. Źródło: Ewert i inni 2005, Rounsevell i inni 2005
Destabilizacja sytuacji ekonomicznej rolnictwa spowodowana przez większą zmienność klimatu może przekładać się na zmniejszenie dostępności żywności dla społeczeństwa i pośrednio warunkować przeznaczanie części zasobów glebowych na potrzeby produkcji biomasy. Bezpieczeństwo żywnościowe w tym kontekście definiowane jest jako fizyczny i ekonomiczny dostęp społeczeństwa do bezpiecznej żywności tak z punktu widzenia zdrowia jak potrzeb żywieniowych (Ericksen 2008). Innym elementem branym pod uwagę związanym z produkcją biomasy są uwarunkowania światowego handlu żywnością i biomasą. Globalne uwarunkowania sprawiają, że zagadnienie bezpieczeństwa żywnościowego nie może być obecnie rozpatrywane na poziomie danego kraju, bez uwzględnienia skali globalnej. Brak potencjalnych negatywnych konsekwencji dla rolnictwa w Polsce nie musi jednocześnie oznaczać braku problemów na rynku wewnętrznym a związanych rynkami światowymi.
dr Jerzy Kozyra
Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy instytut Badawczy w Puławach
Wszystkich zainteresowanych tematyką, którzy chcąc poszerzyć zakres swojej wiedzy zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera.
